آنتیویروس چیست؟
آنتیویروس (Antivirus) یا نرمافزار ضد ویروس یک نوع نرمافزار امنیتی است که طراحی شده است تا سیستمها را در برابر حملات و عفونتهای نرمافزاری، از جمله ویروسها، کرمها، تروجانها، Spywareها و سایر بدافزارها محافظت کند. هدف اصلی آنتیویروس، شناسایی، مسدودسازی و از بین بردن فایل های آلوده و مخرب مثل بدافزارها و …. است.
عملکرد آنتیویروس به صورت زنده و پیشگیرانه انجام میشود. آنتیویروس هنگام اجرای فایلها و عملیات در سیستم، آنها را بررسی میکند و با استفاده از الگوریتمهای تشخیصی و بازرسی محتوا، سعی در تشخیص نشانههای بدافزار میکند. در صورت شناسایی ویروس یا بدافزار، آنتیویروس به صورت خودکار آن را مسدود کرده و درمان یا حذف آن را انجام میدهد.
آنتی ویروس علاوه بر اسکن و تشخیص فایلها چه ویژگی های دیگری انجام می دهد؟
علاوه بر اسکن و تشخیص فایلها، آنتیویروس میتواند ویژگیها و عملکردهای دیگری داشته باشد. به برخی از این ویژگیهای اضافی آنتیویروس میتوان عبارتند از:

پیشگیری و محافظت در زمان وقوع حمله
آنتیویروس به صورت پیشگیرانه عمل میکند و در زمان اجرای فایلها و فعالیتهای سیستم، آنها را بررسی میکند تا هر گونه فعالیت مشکوک یا بدافزار را شناسایی و مسدود کند.
محافظت از فایلهای دانلود شده
آنتیویروس میتواند فایلهای دانلود شده را به صورت خودکار اسکن کند و در صورت شناسایی ویروس یا بدافزار، هشدار دهد یا آن را به صورت خودکار به کاربر اطلاع دهد.

اسکن ایمیلها و ضمیمهها
آنتیویروس میتواند ایمیلها و ضمیمههای آنها را اسکن کند تا بدافزارها و فایلهای ضررزا را شناسایی و مسدود کند.

تشخیص و رفع آسیبپذیریها
برخی آنتیویروسها میتوانند آسیبپذیریهای سیستم را شناسایی کنند و به کاربران هشدار دهند تا بتوانند تدابیر لازم برای رفع آسیبپذیریها را اتخاذ کنند.

مدیریت رمزعبور
برخی آنتیویروسها قابلیت مدیریت رمزعبور را نیز دارا هستند و به کاربران کمک میکنند تا رمزعبورهای قوی و ایمن را مدیریت و استفاده کنند.

آنتیفیشینگ
برخی آنتیویروسها قابلیت تشخیص و جلوگیری از هجومهای فیشینگ را نیز دارا هستند. آنها به کاربران هشدار میدهند و تلاش میکنند تا اطلاعات شخصی و محرمانه را از دست دادن جلوگیری کنند.

پاکسازی و بهبود سیستم
در صورت آلودگی سیستم، آنتیویروس میتواند فایلهای آلوده را حذف کند و سیستم را پاکسازی کند تا بهبود و بهسازی سیستم را فراهم کند.
شناسایی و مسدودسازی تروجانها
برخی آنتیویروسها قابلیت شناسایی و مسدودسازی تروجانها را دارند که این نوع بدافزارها به طور معمول به صورت پنهان و بدون اطلاع کاربران عمل میکنند.
لطفاً توجه داشته باشید که ویژگیهای ذکر شده ممکن است در آنتیویروسهای مختلف متفاوت باشد و به نوع و نسخه آنتیویروس بستگی دارد.

کاربرد آنتی ویروس
نرمافزارهای آنتیویروس (Antivirus) یا همان آنتیمالویر (Antimalware) نقش مهمی در امنیت سایبری دارند و برای مقابله با بدافزارها و تهدیدات امنیتی مورد استفاده قرار میگیرند. این نرمافزارها دارای قابلیتها و کاربردهای مختلفی هستند:

شناسایی و حذف ویروسها و مالویرها: عمده کاربرد آنتیویروسها این است که به شناسایی و حذف بدافزارهای مختلف از جمله ویروسها، تروجانها، کرمها و سایر تهدیدات امنیتی کمک میکنند. آنتیویروسها با بررسی فایلها و فرآیندها در سیستمهای کاربران، تلاش میکنند تا بدافزارها را تشخیص دهند و اقدام به حذف یا کنترل آنها کنند.
۲. جلوگیری از انتقال بدافزارها: آنتیویروسها سعی در جلوگیری از انتقال بدافزارها به سایر دستگاهها دارند. این اقدام به ویژه مفید است زمانی که یک کامپیوتر تحت حمله قرار گرفته و بدافزار در حال ارسال به دیگر دستگاهها باشد.
۳. بررسی فایلها قبل از اجرا: آنتیویروسها به صورت زمینهای فایلها را بررسی میکنند و اگر حاوی بدافزار باشند، جلوگیری از اجرای آنها را انجام میدهند. این کاربرد میتواند در جلوگیری از انتقال ویروسها از طریق نرمافزارها و فایلهای آلوده مفید باشد.
۴. پایش ویروسهای جدید: بسیاری از آنتیویروسها دارای پایگاهدادههای بهروزی از ویروسها و مالویرها هستند و به طور منظم به روزرسانی میشوند. این به آنتیویروسها امکان شناسایی و حذف ویروسهای جدید را میدهد.
۵. جلوگیری از حملات فیشینگ: برخی از آنتیویروسها دارای ویژگیهای مرتبط با حملات فیشینگ هستند و سعی در شناسایی صفحات وب یا ایمیلهای متقلب دارند که تلاش میکنند اطلاعات شخصی کاربران را به دست آورند.
۶. مسدودسازی ترافیک مخرب: برخی از آنتیویروسها قابلیت مسدودسازی ترافیک مخرب را دارند و تلاش میکنند ترافیکی که به سیستمهای مخرب متصل میشود را متوقف کنند.
آنتیویروسها به طور گسترده در کامپیوترها، تلفنهای همراه، تبلتها و سرورها استفاده میشوند تا امنیت دیجیتال را تقویت کنند. برای بهترین عملکرد، مهم است که آنتیویروس به روز باشد و بر روی سیستمهای خود روزرسانی شود تا با تهدیدات امنیتی جدید امکان سازگاری داشته باشد.
نحوه ی عملکرد آنتی ویروس
آنتیویروسها عمدتاً با استفاده از یک سری تکنیکها و موارد زیر عمل میکنند:
- اسکن فایلها و برنامهها: آنتیویروسها ابتدا فایلها و برنامههای موجود در سیستم را اسکن میکنند. این اسکن شامل مشاهده ساختار فایل، تحلیل کد منبع، و بررسی نشانهها و الگوهای مشخص در فایلها میشود.
- تشخیص نشانههای بدافزار: آنتیویروسها از نشانهها و الگوهای مشخصی که برای بدافزارها معمولاً وجود دارد، استفاده میکنند. این نشانهها شامل الگوهای رشد، تغییرات در فایلها، یا ترتیب دستورات مشکوک در برنامهها میشوند.
- پایگاه داده باگها: بسیاری از آنتیویروسها از پایگاهدادههایی که حاوی اطلاعات در مورد بدافزارها و آسیبپذیریها هستند، استفاده میکنند. این پایگاهدادهها به آنتیویروسها کمک میکنند تا بدافزارها را شناسایی کنند و علائم آنها را با آنها مطابقت دهند.
- تحلیل کد مشکوک: آنتیویروسها برخی از برنامهها و فایلها را به صورت پویا اجرا کرده و عملکرد آنها را بررسی میکنند تا نشانههای مشکوکی که به بدافزارها اشاره دارند را تشخیص دهند.
- پایگاهدادههای ویروس شناسی: آنتیویروسها از پایگاهدادههای ویروس شناسی برای دریافت بهروزرسانیها و اطلاعات جدید در مورد بدافزارها استفاده میکنند. این پایگاهدادهها توسط تیمهای امنیتی آنتیویروس به روزرسانی میشوند.
- مسدودسازی و حذف بدافزار: اگر آنتیویروس آسیبپذیریای یا بدافزاری را تشخیص دهد، به مسدودسازی یا حذف آن برای جلوگیری از تأثیرات مخرب آن میپردازد. این ممکن است شامل قرار دادن فایل در قرنطینه (کنترل بهسازی تا زمانی که مطمئن شوید که فایل ایمن است) یا حذف فایل مشکوک باشد.
- گزارش دهی: بعضی آنتیویروسها اطلاعات در مورد تهدیدات شناسایی شده و اقدامات انجام شده را به کاربران گزارش میدهند تا آنها بتوانند برخی از تصمیمات امنیتی را اتخاذ کنند.

آنتیویروسها عمدتاً برای مقابله با تهدیدات معمولی و رایج مانند ویروسها و تروجانها به کار میروند، اما توانایی آنها در مقابله با تهدیدات پیچیدهتر نظیر حملات متقابل اسپای و تهاجمات مورد نیاز به ترکیبی از ابزار و تکنیکهای امنیتی دیگر دارد.
آیا آنتی ویروس و ضد بدافزار یکسان هستند؟
آنتیویروس (Antivirus) و ضد بدافزار (Antimalware) اصطلاحاتی هستند که به طور مشابه برای اشاره به نرمافزارهای امنیتی استفاده میشوند، اما به صورت تخصصی میتوانند معانی کمی متفاوت داشته باشند. در اصل، ضد بدافزار یک مفهوم کلیتر است که تمامی نرمافزارهای طراحی شده برای مقابله با هر نوع بدافزار یا تهدید امنیتی را شامل میشود، از جمله ویروسها، تروجانها، کرمها، اسپایوئر، اسکنرهای جاسازی و سایر تهدیدات.
آنتیویروس به عنوان یک زیرمجموعه از ضد بدافزار شناخته میشود. آنتیویروس به طور خاص برای تشخیص و مقابله با ویروسها (Malware) طراحی شده است. ویروسها به عنوان یک زیرمجموعه از بدافزارها محسوب میشوند که به طور معمول خود را در فایلها جاسازی کرده و سعی در انتشار و انتقال به دستگاههای دیگر دارند.
به عبارت دیگر، تمام آنتیویروسها ضد بدافزار هستند اما تمام ضد بدافزارها آنتیویروس نیستند. آنتیویروس معمولاً تمرکز بیشتری بر روی شناسایی و مقابله با ویروسها و الگوهای آنها دارد، در حالی که ضد بدافزارها میتوانند به تشخیص و مقابله با تهدیداتی از جمله تروجانها، کرمها، اسپایوئر، اسکنرهای جاسازی و سایر نوعهای بدافزار نیز مشغول باشند.
در نتیجه، توصیه میشود که برای محافظت کاملتر از سیستمهای خود در برابر تهدیدات امنیتی، از یک نرمافزار ضد بدافزار که شامل قابلیتهای ضد ویروسی نیز باشد استفاده کنید. این اجرای ترکیبی به شما کمک میکند تا مقابله کاملتری با تهدیدات امنیتی داشته باشید.

چه شباهت و تفاوتی میان آنتی ویروس و ضد بدفزار است؟
آنتیویروس و ضد بدافزار (Antimalware) دو نوع نرمافزار امنیتی هستند که هدف آنها مقابله با تهدیدات امنیتی در سیستمهای کامپیوتری میباشد. این دو دارای شباهتها و تفاوتهایی هستند:
شباهتها
- هدف اصلی: هدف اصلی هر دو آنتیویروس و ضد بدافزار، شناسایی و مقابله با تهدیدات امنیتی در سیستمهای کامپیوتری است. این تهدیدات ممکن است شامل ویروسها، تروجانها، کرمها، اسپایوئر، اسکنرهای جاسازی و دیگر انواع بدافزارها باشد.
- استفاده از پایگاهدادهها: هر دو نوع نرمافزار برای شناسایی تهدیدات امنیتی از پایگاهدادههایی استفاده میکنند که حاوی اطلاعات در مورد الگوها، نشانهها و ویژگیهای تهدیدات امنیتی است.
- بروزرسانی مداوم: آنتیویروس و ضد بدافزار هر دو باید بهروز نگهداشته شوند تا بتوانند تهدیدات جدید را تشخیص دهند و مقابله کنند.
تفاوتها
- تمرکز اصلی: تفاوت اصلی میان آنتیویروس و ضد بدافزار در تمرکز اصلی آنهاست. آنتیویروس به طور خاص برای تشخیص و مقابله با ویروسها و الگوهای آنها طراحی شده است. در حالی که ضد بدافزار به عنوان یک مفهوم کلیتر استفاده میشود و میتواند به تشخیص و مقابله با تمامی انواع بدافزارها از جمله تروجانها، کرمها، اسپایوئر و سایر تهدیدات امنیتی نیز مشغول باشد.
- تکنولوژی مورد استفاده: آنتیویروسها معمولاً از تکنولوژیهای مبتنی بر تشخیص الگو (Signature-Based) استفاده میکنند که بر اساس الگوهای شناخته شده ویروسها عمل میکنند. به عبارت دیگر، آنها میشناسند ویروسها با توجه به الگوهای خاص آنها. از سوی دیگر، ضد بدافزارها معمولاً از تکنولوژیهای مبتنی بر تشخیص رفتاری (Behavior-Based) استفاده میکنند که رفتارهای مشکوک برنامهها را تشخیص میدهند بدون اعتماد به الگوهای ثابت.
- پوشش گستردهتر: ضد بدافزارها به طور عمومی پوشش گستردهتری از تهدیدات امنیتی را فراهم میکنند. آنها نه تنها به ویروسها بلکه به تمامی انواع بدافزارها و تهدیدات امنیتی توجه دارند.

آنتی ویروس چگونه با فایلهای آلوده برخورد میکند؟
آنتیویروس (Antivirus) به منظور شناسایی و مقابله با فایلهای آلوده به ویروسها و بدافزارها از یک مجموعه از تکنیکها و روشها استفاده میکند. در اینجا نحوه عملکرد یک آنتیویروس در مقابل فایلهای آلوده توضیح داده شده است:
- اسکن تشخیص الگو (Signature-Based Detection):
– روش اساسی برای عملکرد آنتیویروس است.
– آنتیویروس از یک پایگاهداده بزرگ الگوهای شناخته شده ویروسها (همانند امضاهای آنها) استفاده میکند.
– هنگامی که یک فایل اسکن میشود، آنتیویروس الگوهای آن فایل را با الگوهای موجود در پایگاهداده مقایسه میکند.
– اگر الگوی مطابقی یافت شود، آنتیویروس فایل را به عنوان فایل آلوده شناسایی میکند و اقدام به تصفیه یا قرار دادن آن در کرنر (قرنطینه) میکند. - اسکن تشخیص رفتاری (Behavior-Based Detection):
– این روش بر اساس رفتار و عملکرد بدافزارها تمرکز دارد.
– آنتیویروس به بررسی رفتار برنامهها و فرآیندهای در حال اجرا در سیستم میپردازد.
– اگر یک برنامه یا فرآیند عملکرد غیرمعمولی داشته باشد که ممکن است نشانه بدافزار باشد (مثلاً تلاش برای تغییر فایلهای سیستمی یا اتصال به سرورهای مشکوک)، آنتیویروس اقدام به هشدار دهی یا مسدود کردن آن میکند. - اسکن تشخیصی از تروجانها (Heuristic Analysis):
– این روش برای شناسایی تهدیداتی که الگوهای شناخته شده ندارند، استفاده میشود.
– آنتیویروس از الگوریتمهای هوش مصنوعی و قواعد تشخیصی برای تجزیه و تحلیل فایلها استفاده میکند و اگر فایل شامل خصوصیتهای مشبوهی باشد، آن را به عنوان تهدید مشخص میکند. - اسکن از طریق اجرای فایل در محیط مجازی (Sandboxing):
– برخی آنتیویروسها از یک محیط مجازی به نام “سندباکس” برای اجرای فایلهای مشکوک استفاده میکنند.
– فایل مشکوک در این محیط اجرا میشود و رفتار آن تحت نظر قرار میگیرد.
– اگر فایل رفتار ناخواستهای داشته باشد (مثلاً تغییرات ناخواسته در فایلها یا ارتباط با سرورهای مشکوک)، آنتیویروس به عنوان فایل آلوده شناسایی میکند. - بروزرسانی پایگاهدادهها و الگوها: آنتیویروسها باید به طور دورهای پایگاهدادههای الگوها و اطلاعات مرتبط با تهدیدات را بهروز کنند تا بتوانند با تهدیدات جدید نیز مقابله کنند.
با ترکیب این تکنیکها و روشها، آنتیویروس تلاش میکند تا تهدیدات امنیتی را شناسایی کند و اقدام به از بین بردن یا قرار دادن آنها کند تا سیستمهای کامپیوتری را محافظت کند.
ویژگی یک آنتی ویروس خوب چیست؟
یک آنتیویروس خوب باید دارای ویژگیها و قابلیتهای زیر باشد:
- تشخیص قوی و دقیق: آنتیویروس باید توانایی تشخیص ویروسها و بدافزارها را با دقت بالا داشته باشد. این شناسایی باید بر اساس الگوهای مشخص، تحلیل رفتاری و از تکنیکهای هوش مصنوعی برای شناسایی تهدیدات جدید و ناشناخته استفاده کند.
- عملکرد سریع و کارآمد: آنتیویروس باید برنامهها و فایلها را به سرعت اسکن کرده و در صورت شناسایی تهدید، به سرعت اقدام به عملیات تصفیه یا قرار دادن در کرنر نماید.
- بهروزرسانی مداوم: آنتیویروس باید بهروز باشد و پایگاهدادههای الگوها و اطلاعات مرتبط با تهدیدات را به طور دورهای بهروز کند تا بتواند با تهدیدات جدید نیز مقابله کند.
- سبک و کارآمدی: آنتیویروس نباید سیستم را بارگذاری کند و عملکرد آن را کاهش دهد. باید کممصرف منابع سیستمی باشد و تأثیر مخربی بر عملکرد کامپیوتر نداشته باشد.
- محافظت چندلایه: یک آنتیویروس خوب نباید تنها به تشخیص ویروسها محدود باشد. باید قابلیت مقابله با تمامی انواع بدافزارها و تهدیدات امنیتی را داشته باشد، از جمله تروجانها، کرمها، اسپایوئر، اسکنرهای جاسازی و …
- محافظت در زمان واقعی: آنتیویروس باید در زمان واقعی به سیستم نظارت کند و در صورت شناسایی تهدیدات، بلافاصله اقدام به محافظت کند.
- قابلیتهای پیشرفته: از قابلیتهای پیشرفته میتوان به قابلیت جلوگیری از تهدیدات مبتنی بر وب (مانند حملات فیشینگ)، فایروال شخصی، پیشگیری از برنامههای مخرب (Application Whitelisting) و …
- سازگاری با سیستمعامل: آنتیویروس باید با سیستمعاملی که بر روی کامپیوتر شما نصب است سازگار باشد.
- قابلیت مدیریت مرکزی: اگر شما از آنتیویروس در محیطهای سازمانی استفاده میکنید، قابلیت مدیریت مرکزی و پیکربندی از راه دور بسیار مهم است.
- پشتیبانی و به روزرسانی تکنیکها: آنتیویروس باید از تکنیکهای مدرن و بهروز استفاده کند و توانایی پشتیبانی از شما را داشته باشد.
- قابلیت گزارشگیری: باید امکان تولید گزارشهای امنیتی و نظارت بر وضعیت امنیتی را داشته باشد.
- قیمت مناسب: برای مصرف کنندگان خانگی و کسبوکارها، قیمت آنتیویروس نیز یک ملاحظه مهم است.
- پشتیبانی از تکنولوژیهای جدید: باید از تکنولوژیهای جدید مانند مصنوعی هوش، ماشینآموزی و تجزیه و تحلیل امنیتی بهرهبرداری کند.

یک آنتیویروس بهترین ویژگیهای مذکور را داشته باشد تا بتواند بهترین حمایت را در برابر تهدیدات امنیتی فراهم کند. همچنین، در نظر داشته باشید که برای افزایش امنیت سیستم، از ترکیب آنتیویروس با دیگر راهکارهای امنیتی مانند فایروال و آپدیت منظم سیستمعامل استفاده کنید.
چرا بهروز بودن نرمافزار آنتیویروس مهم است؟
بهروز بودن نرمافزار آنتیویروس بسیار مهم است زیرا دارای تأثیر مستقیم بر امنیت سیستم شما دارد. این موارد توضیح میدهند چرا بهروز بودن آنتیویروس اهمیت دارد:
- شناسایی تهدیدات جدید: تهدیدات امنیتی و ویروسها به طور مداوم تغییر میکنند و نسخههای جدید آنها برای اجتناب از شناسایی توسط آنتیویروسها تولید میشوند. بهروز بودن آنتیویروس به معنای داشتن اطلاعات جدید و الگوهای تشخیصی برای این تهدیدات است که به آن امکان تشخیص و محافظت از آنها را میدهد.
- بهبود عملکرد: آپدیتهای نرمافزار آنتیویروس معمولاً شامل بهبود عملکرد و بهرهوری آنتیویروس نیز میشوند. این به شما کمک میکند تا نرمافزار آنتیویروس بهتر عمل کند و از منابع سیستم کمتری استفاده کند.
- اصلاح آسیبپذیریها: بهروز بودن آنتیویروس همچنین به تعمیر آسیبپذیریهای امنیتی در نرمافزار کمک میکند. برخی از آسیبپذیریها ممکن است از طریق نرمافزار آنتیویروس به سیستم وارد شوند. با آپدیت نرمافزار، این آسیبپذیریها برطرف میشوند.
- پشتیبانی از تکنولوژیهای جدید: بهروز بودن آنتیویروس به آن امکان میدهد تا از تکنولوژیهای جدیدی مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی برای تشخیص تهدیدات استفاده کند.
- پیشگیری از عفونتهای جدید: با بهروز بودن آنتیویروس، احتمال عفونت سیستم شما توسط ویروسهای جدید و نسخههای بهروزتر آنها کاهش مییابد.
- محافظت از دادهها و اطلاعات حساس: عدم بهروز بودن آنتیویروس میتواند به ویروسها و بدافزارها اجازه دهد تا به دادهها و اطلاعات حساس شما دسترسی پیدا کنند و آنها را تخریب کنند یا سرقت کنند.
- امکان تجزیه و تحلیل بهتر تهدیدات: بهروز بودن آنتیویروس به محققان امنیتی کمک میکند تا تهدیدات جدید را بررسی کرده و تحلیل کنند و به سرعت راهکارهای مقابله با آنها را ارائه دهند.
بنابراین، بهروز بودن نرمافزار آنتیویروس یکی از مهمترین اقداماتی است که میتوانید برای محافظت از سیستمهای خود در برابر تهدیدات امنیتی انجام دهید. برنامههای آنتیویروس معمولاً امکان بهروزرسانی خودکار را دارند، اما ممکن است بخواهید این بهروزرسانیها را به صورت دستی نیز بررسی و اعمال کنید.